Ekosystemy wodne Polesia – stan aktualny i kierunki zmian

ekosystemy wodne, struktura ekologiczna, zmiany, Polesie

Zachodzące w ostatnim czterdziestoleciu zmiany ekologiczne w ekosystemach wodnych Polesia Lubelskiego dotyczą zarówno ich funkcjonowania, jak i kształtowania się czynników fizyko-chemicznych oraz nasilających się zmian w strukturach jakościowych i ilościowych biocenoz – fito- i zoocenoz. W grupie czynników fizyko-chemicznych przewodnictwo elektrolityczne i zawartość tlenu w przydennych warstwach wody kształtowały się na coraz niższym poziomie w kolejnych dekadach. Z kolei fosforany, fosfor całkowity i azot amonowy osiągały coraz wyższe wartości w wodach zdecydowanej większości jezior. Szczególnie wyraźnie zjawisko to występowało w jeziorach (niezależnie od ich trofii) znajdujących się pod narastającym wpływem działalności gospodarczej człowieka. Wody tych jezior ulegały wyraźnej alkalizacji w kolejnych dekadach. W większości jezior największy wzrost wartości pH wystąpił w dekadzie lat 80-tych, zaś w końcu lat 90-tych proces alkalizacji wód przebiegał na nieco niższym poziomie. Natomiast w grupie czynników biocenotycznych badanych jezior najwyraźniejsze zmiany w czasie zaszły w strukturze jakościowej zooplanktonu i zoobentosu. W kolejnych dekadach następował stopniowy wzrost ogólnej liczby taksonów, przy jednoczesnym spadku liczby gatunków rzadkich i wskaźnikowych mezotrofii i dystrofii oraz wzroście wskaźników eutrofii. Zmiany liczebności zooplanktonu a szczególnie zoobentosu miały charakter zmian fluktuacyjnych, jednak w skali 40-lecia zaznaczała się dość wyraźna tendencja wzrostowa tej liczebności. Współczynnik różnorodności gatunkowej Shannona – Wienera wskazuje na dość duże i wyraźnie wahające się w czasie z różnicowanie jakościowe obydwu zespołów bezkręgowców. Zooplankton najwyższą różnorodność gatunkową osiągał z reguły w latach 60-tych, zaś zoobentos w latach 90-tych. Również status troficzny jezior Polesia Lubelskiego podlegał zmianom w czasie. W niektórych jeziorach w kolejnych dziesięcioleciach następował – z różnym natężeniem – wzrost trofii. W innych zaś zmiany te miały charakter fluktuacyjny, ich żyzność podlegała różnym wahaniom w czasie – w wielu jeziorach wzrastała w latach 1960-1970 i zmniejszała się w latach 1980-1990, w innych zaś zjawisko to przebiegało odwrotnie. Największe wahania trofii w kolejnych 10-leciach zachodziły w jeziorach bardzo płytkich (Bikcze, Nadrybie, Moszne).