Ocena uszkodzeń mechanicznych ziarna pszenicy wykrywanych techniką rentgenograficzną

agrofizyka, zboża, pszenica, Ziarno, uszkodzenia mechaniczne, rentgenografia

W gospodarce żywnościowej człowieka ziarno pszenicy jest jednym z najbar¬dziej cenionych surowców roślin-nych. Z tego względu uprawa pszenicy, jej zbiór, przechowalnictwo oraz przetwórstwo ziarna są w kręgu zaintere-sowań i badań bardzo wielu ośrodków naukowych. Jednym z problemów niezwykle ważnym z punktu widzenia możliwych skutków, głównie strat ilościowych i jakościowych, są uszkodzenia ziarna. Zajmuje się nim wiele ośrodków w kraju i na świecie. Przedmiotem badań jednego z zespołów Zakładu Fizyki Materiałów Roślinnych Instytutu Agrofizyki w Lublinie są uszkodzenia mechaniczne ziarna pszenicy. Usz¬kodzenia te rozumiane są jako naruszenie naturalnej ciągłości tkanek ziarniaka w wyniku działania zewnętrznych czynników fizycznych. Obecność uszkodzeń me¬chanicznych może mieć wpływ na inicjację niekorzystnych przemian chemicznych i biologicznych w ziarnie, a w konsekwencji może spowodować obniżenie jego wartości technologicznej i reprodukcyjnej. Znaczna część uszkodzeń mechanicznych powstaje wskutek działania sił zew¬nętrznych, pochodzących od ele-mentów roboczych maszyn i urządzeń biorących udział w procesach technologicznych zbioru, omłotu i transportu ziarna. Chodzi więc o to, by w praktyce stosować takie technologie, które minimalizowałyby następcze skutki uszkodzeń mechanicznych, a z drugiej strony - wprowadzać takie odmiany i stosować takie zabiegi agrotechniczne, które zapewniałyby maksymalną odporność ziarna na uszkodzenia. Konieczne są zatem badania podstawowe nad budową ziarna w aspekcie jego wytrzymałości mechanicznej, rozumianej często jako odporność ziarna na uszko-dzenia oraz nad mechanizmem powstania tych usz¬kodzeń. Do prowadzenia tego rodzaju badań niezbędne są metody wykrywania, iden¬tyfikowania i oceniania stanu uszkodzeń ziarna. W literaturze znanych jest już ich wiele, lecz w praktyce stosowane są tylko nieliczne. Jedne z nich mają zastoso¬wanie do tak zwanych uszkodzeń zewnętrznych ziarna (otwartych), a inne – do uszkodzeń we-wnętrznych (zamkniętych). Jedną z technik, która pozwala wykrywać uszkodzenia (głównie wewnętrzne) w pojedynczych ziarniakach jest rentgenografia. Jednakże, jak dotąd, nie została opracowana metoda, która umożliwiałaby w zadowalający sposób ocenę stanu usz¬kodzeń ziarna wykrywanych tą techniką. Dotychczasowe metody oparte były bo¬wiem na ocenach jakościowych. Możliwość wyrażania określonej cechy nie tylko w kategoriach jakościowych lecz także ilościowo, jest niezwykle ważna. Umożliwia bowiem stosowanie bar¬dziej skutecznego aparatu matematycznego do porównywania wielkości tej cechy dla różnych obiektów oraz znajdowania związków pomiędzy innymi badanymi cechami w obrębie tego samego obiektu lub grupy obiektów.