Rzepak – Jakość nasion, procesy zbioru, suszenia, przechowywania

rzepak, zbiór, suszenie, przechowywanie, jakość nasion

Nasiona rzepaku są bardzo wrażliwym materiałem reagującym spadkiem swojej jakości zarówno pod wpływem niewłaściwej technologii zbioru (dojrzałość, ilość uszkodzeń) jak również sposobu i warunków obróbki pozbiorowej, a szczególnie suszenia, czyszczenia, transportu i przechowywania. Tak znaczna ilość czynników warunkująca cechy jakościowe nasion rzepaku wynika między innymi z ich budowy morfologiczno – anatomicznej oraz składu chemicznego. Przeprowadzona ocena wartości technologicznej nasion wykazała, że zarówno technologia zbioru, warunki suszenia jak i przechowywania wywierają bardzo znaczny wpływ na te cechy nasion rzepaku, które warunkują ich przydatność dla przemysłu tłuszczowego. Decydujące znaczenie ma niewątpliwie właściwa dojrzałość nasion w momencie zbioru. Wpływają na to zarówno czynniki meteorologiczne, obrana technologia zbioru jak i stan fizyczny łanu (dojrzałość, wyrównanie, wilgotność). Odpowiednio dobrane parametry obróbki pozbiorowej powinny uwzględniać te czynniki. Monitorowanie warunków suszenia i przechowywania oraz opis procesów zachodzących w składowanym materiale, pozwala na poznanie wpływu wymienionych czynników na jakość uzyskiwanego oleju oraz umożliwia opracowanie technologii, która ze względu na skalę produkcji nasion rzepaku, może przynieść wymierne korzyści ekonomiczne. Suszenie i magazynowanie tak wrażliwego towaru jakim są nasiona rzepaku odbywa się z pewnym ryzykiem i to znacznie większym niż suszenie i magazynowanie np. zbóż. Wartość technologiczna nasion jest uzależniona zarówno od cech odmianowych jak i od właściwego doboru parametrów technicznych w obróbce pozbiorowej. Uwzględnienie znacznej ilości czynników wpływających na jakość nasion jest możliwa jedynie w badaniach stanowiskowych, gdzie możliwe jest symulowanie warunków jakie istnieją w rzeczywistości. Badania symulacyjne dają możliwość pełnego opisu zmian zachodzących w suszonym i składowanym materiale. Zastosowanie możliwie precyzyjnego odwzorowania warunków istniejących w silosach przemysłowych pozwala na przewidywanie zmian jakościowych zachodzących w nasionach podczas całego cyklu ich przechowywania. Prognozowane granicznego – bezpiecznego czasu składowania nasion ma kapitalne znaczenie zarówno dla producentów jak i Zakładów Przemysłu Tłuszczowego, gdzie nasiona są przechowywane przez rok, a nawet dłużej w celu stworzenia pewnych zapasów. Takie składowanie powinno bowiem nie tylko zapewnić ciągłości produkcji, ale również zabezpieczyć przed importem w przypadku znaczącego spadku produkcji w roku następnym, co jest związane z małą wiernością plonowania rzepaku. Niska opłacalność produkcji rzepaku zmusza do poszukiwania technologii oszczędnościowych w całym cyklu produkcyjnym rzepaku. Taką przyszłościową, energooszczędną technologią suszenia i przechowywania jest niskotemperaturowa konserwacja nasion o dużej wilgotności. Jej stosowanie do suszenia i przechowywania nasion rzepaku jest związane z opisaniem reakcji (zachowania) uprawianych odmian na zmianę warunków, które mają wpływ na wartość technologiczną nasion. Celem niniejszego opracowania jest przybliżenie zagrożeń związanych z produkcją nasion rzepaku o najwyższych walorach użytkowych, jak również przedstawienie optymalnych rozwiązań, które przyczynią się do ograniczenie strat ilościowych i jakościowych nasion w procesach zbioru, suszenia i przechowywania. Ocena materiału w suszarniach i silosach przemysłowych, umożliwia opracowanie granicznych warunków jakim nasiona rzepaku mogą być poddane bez zmian dyskwalifikujących je jako surowiec dla przemysłu tłuszczowego.